Hilarisch en hoopgevend

Het Ondermaanse heeft zich een tijdje afzijdig gehouden van ordinaire zaken als politiek, de crisis en de vraag wat voor toekomst er voor Nederland en de wereld als geheel in het verschiet ligt. Schrijven over tijdloze schoonheid is prettiger en een stuk positiever dan het cynisme of de hypochondrie, waarin ik nogal eens dreig te vervallen als ik over de politieke realiteit probeer te schrijven. Je kunt als individu veel zeggen over politiek en maatschappelijke ontwikkelingen; je invloed erop, als eenling, is nihil. Dat maakt het presenteren van elke visie met betrekking tot politiek en toekomst bij voorbaat al een beetje belachelijk.

De afgelopen anderhalve week zijn er in de wereld van de volwassenen echter weer wat dingen voorgevallen die Het Ondermaanse niet kan negeren. In dit geval vooral omdat ik ze hilarisch, respectievelijk hoopgevend vond.

Laten we beginnen bij de consternatie die is ontstaan rond de inkomingsafhankelijke zorgpremie. Nog los van de vraag of de hysterie, die rond dit onderwerp de kop heeft opgestoken, terecht is, moet me van het hart dat rechts Nederland in toenemende mate toont aan welke angsten en psychoses het lijdt.

Al voor de verkiezingen circuleerden er afbeeldingen van Emile Roemer als de slachter van boven-modaal Nederland, met in zijn handen een kettingzaag en veel bloed op zijn witte overhemd. Het bijschrift luidde: "Als Roemer in het torentje belandt verhuizen wij naar Zwitserland". Dat was al behoorlijk over de top, wat mij betreft. Je zou bijna gaan denken dat dergelijke bangmakerijen feitelijk uitingen zijn van een slecht geweten. Rechts is zich er heel goed van bewust dat er een aantal zaken in de maatschappij niet kloppen, dat linkse stemmers reden hebben om boos te zijn en dat rechts en zijn stemmers bij verlies van de verkiezingen de wraak van de bezitslozen kunnen verwachten.
Om toch nog even de link te leggen met de literatuur: ik moest bij de bebloede Roemer meteen denken aan Nescio's korte verhaal 'Vae Victis', dat hij schreef in 1917 of 1918, toen de rode horden zich op leken te maken om J.H.F. Grönloh, die toen al een gegoede burgerman en bovendien 'stakkerig wijs' was, de nek om te draaien. En de hele bourgeoisie met hem. Zover is het in Nederland nooit gekomen, zoals we weten. De angst is echter, bijna honderd jaar later, nog steeds niet verdwenen.

De herrie die de afgelopen week ontstond over slechts één onderdeel van het regeerakkoord, toont aan hoe diep die angst erin zit. Nog voor volledig duidelijk is hoe de vork ècht in de steel zit, gilt het meest welvarende deel van Nederland al als een speenvarken. Men maakt zoveel lawaai, dat het net lijkt alsof alle Nederlandse stemmers in opstand zijn gekomen.

Dat is niet zo, natuurlijk. Eén en ander maakt wel duidelijk hoe een invloedrijke (met de nadruk op ‘rijke’) minderheid in staat is véél meer herrie te maken en politieke druk op te bouwen, dan Jan Modaal of de onderlaag van onze samenleving. Dat zegt iets over de verdeling van invloed en macht in Nederland. Goed om even te onthouden bij de interpretatie van het beeld dat ons wordt gepresenteerd.

Vandaag steeg de opwinding opnieuw tot grote hoogte. Het is allemaal nog veel erger dan we dachten! Sommige mensen gaan wel 5 % in koopkracht achteruit!
Ik vind die verontwaardiging een beetje vreemd. Al een paar jaar hebben we kunnen zien hoe in Griekenland en Spanje de levensstandaard met tientallen procenten is gedaald. Nu blijkt de crisis ook Nederland ècht te gaan raken. Ook de mensen die nog gewoon een baan hebben moeten welvaart inleveren. Wat verwachtten we nu eigenlijk? Hoopten we, net als in 1940, dat de ellende onze deur wel voorbij zou gaan? Ik zou zeggen: keep calm and carry on; als we de achteruitgang voorlopig tot 5 % weten te beperken, dan mogen we onze handen dichtknijpen.

Het nieuwe zakenkabinet is, ondanks het ‘gunnen’ waar men prat op gaat, toch gewoon een compromis, dat geen echte keuzes kan maken op tal van essentiële punten. Dat is jammer. Aan de andere kant is het ook geen kabinet waar rechts Nederland “zijn vingers bij kan aflikken”. Daar moet men aan de rechterkant heel erg aan wennen, zo te zien.

Laten we zeggen dat het allemaal nog véél erger had gekund en dat op een aantal punten de bakens duidelijk zijn verzet. Gematigd optimisme -ik spreek hier slechts geheel en al voor mezelf, natuurlijk- lijkt gepast.

Vandaag werd ook duidelijk dat de kiezers in de Verenigde Staten Barack Obama een tweede termijn als president gunnen. En niet alleen dat. Zoals het er nu uitziet heeft Obama afgetekend gewonnen. Dat lijkt mij goed nieuws. Voor de doorsnee-Amerikaan, maar ook voor Europa en de wereld als geheel. Desondanks twijfelen velen eraan of Obama de ambities voor 'change', die hij nog steeds koestert, nu ècht zal kunnen waarmaken.
Voorlopig ligt de grote opsteker bij Obama's winst vooral in het besef dat er in de Verenigde Staten misschien ook dingen gaan verschuiven. Het rabiate conservatisme waarin veel Amerikanen zich hebben teruggetrokken, zou op z'n retour kunnen zijn. Alom wijzen commentatoren erop dat de Republikeinen hun koers zullen moeten veranderen, als ze de Democraten in de toekomst partij willen blijven geven. Hun machtsbasis is aan het afbrokkelen. Die machtsbasis zijn de blanke bewoners van het platteland in het westen en midden-westen. De opkomende stemmersmacht zit echter bij de zwarten, de latino's en de jeugd. En dat zijn, of de Teaparty-aanhangers dat nou leuk vinden of niet, óók Amerikanen.
Obama benadrukte tijdens zijn overwinningsspeech nog maar eens dat het hem, ondanks de American dream van het individu, niet gaat om individuele prestaties, maar om wat de Amerikanen als collectief, als natie voor elkaar kunnen krijgen.

Dat idee zal ook in Nederland weer ingang moeten vinden. Eén keer de wintersport overslaan en het probleem van die 5 % koopkrachtverlies is alweer opgelost. En wie de wintersport nu al niet niet kan betalen, die levert geen 5 %, maar een stuk minder in. Grin and bear it, bovenmodalen. Hoe groot kan dit probleem nu werkelijk zijn?
Er verhuist niemand naar Zwitserland. We gaan samen de crisis uitzweten. Sommigen kunnen dat meteen benutten om hun slechte geweten af te kopen, omdat ze iets meer uitzweten dan anderen. Na deze collectieve catharsis gaan we eens echt werk maken van de toekomst. Of misschien kunnen we het één wel met het ander combineren.

Dat wordt zo zachtjes aan wel eens tijd, vinden jullie ook niet?