maandag 4 februari 2013

Wandelen


De bijlage 'Reizen' van de Volkskrant van afgelopen zaterdag was voor een flink deel gewijd aan wandelen. En dan niet alleen aan de praktische, maar ook de filosofische kant ervan.

Het is opvallend hoeveel er de laatste tijd wordt geschreven over wandelen, landschap en wat dat met de menselijke geest doet. Op dit moment lees ik bijvoorbeeld 'The old ways' van Robert MacFarlane. Tot voor een paar weken had ik nog nooit van hem gehoord. Het was -alweer- een recensie in de Volkskrant die me op zijn spoor zette. Er was een Nederlandse vertaling van 'The old Ways' verschenen.
Het boek handelt over oude reisroutes in Europa en hun geschiedenis, die soms teruggaat tot de Bronstijd. Maar de schrijver is ook wandelaar. Hij loopt die oude paden en beschrijft, naast hun geschiedenis, ook wat hij zelf ervaart. MacFarlane neemt het begrip reisroute ruim genoeg om ook sealanes daaronder te rekenen. In het boek wordt derhalve ook het nodige gevaren. U ziet het al: we zijn weer thuis.
Er ligt nog een boekje met een zelfde insteek te wachten om gelezen te worden: 'Sightlines' van Kathleen Jamie. Dat is dan weer het mooie van Amazon; kom je aan bij MacFarlane, dan is 's werelds grootste boekenwinkel niks te beroerd om je erop te wijzen dat mensen die 'The old ways' kochten, ook liefhebber van Kathleen Jamie zijn.

In de genoemde bijlage van de Volkskrant komt de Franse schrijver-filosoof Frédéric Gros aan het woord. Ook van zijn boek, 'Marcher - Une philosophie', verschijnt binnenkort een Nederlandse vertaling. Wat fijn is, want mijn kennis van de Franse taal is volslagen ontoereikend om een Frans boek vlot te kunnen lezen.
Wat Gros zegt is voor mij zonder meer reden om ook dàt boek te willen lezen.

"Wandelen kan een antwoord geven op de verzadiging door beelden, geluid, technologie. Het laat je de extreme eenvoud ervaren van de verhouding tussen je lichaam en de wereld. En er is het plezier van de inspanning. Technologie biedt gemak en snelheid; surfen en glijden zijn de bewegingen van deze tijd. Terwijl wandelen je juist de zwaartekracht laat beleven."

Dat is niet direct een observatie die de wereld op zijn grondvesten doet schudden, maar iedereen die regelmatig een stevige wandeling maakt, liefst met wat klimmen en dalen erin, weet waar Gros het over heeft. Hij weet het gevoel te benoemen.
MacFarlane zegt hetzelfde op een andere, minder abstracte manier. Tijdens een wandeling over de Broomway, een pad dat voor de kust van Essex ligt en alleen met laag water te bewandelen is, schrijft hij dit:

"The miniature sandscapes of ridge and valley pressed into the soles of my feet, and for days after the walk I would feel a memory of that pressure and pattern. The ripple line of the ridges was recapitulated wherever I looked: in small bivalves between whose parted shells poked frilled lips, and in serpentine channels - apparent because they all caught and returned the light differently to the shallower water. All these forms possesed the S-shaped double bend that William Hogarth in 1753 christened the 'ogee' or 'line of beauty', exquisite in it's functionless en repetitive elegance; a line that drew the eye onwards."



















In een paar zinnen verschuift het perspectief van fysieke ervaring naar geschiedenis en cultuur en weer terug. In het Nederlands kennen we voor de vorm die MacFarlane beschrijft het woord 'ojief'. Ik leerde de betekenis al kennen op de ambachtsschool. Daar hadden we namelijk profielschaafjes, waarmee in een haakse hoek van een stuk hout een ojief kon worden geschaafd. Maar dit terzijde. 
Dat William Hogarth het woord 'ogee' bedacht zou hebben, lijkt mij trouwens Britse grootspraak. Het is waarschijnlijk van Arabische oorsprong en bereikte via Spanje en Frankrijk Noordwest-Europa.

Hoe dan ook, je voelt iets tijdens het wandelen en je ziet dingen die je vanachter je toetsenbord niet ziet. Althans, niet op díe manier.

Wandelen kan op allerlei manieren. Door het locale park, op zondagmiddag, bijvoorbeeld. Er zijn ook mensen die aan bergwandelen doen op een manier die bergbeklimmen benadert; soms komen de stijgijzers uit de rugzak. Sommigen zijn het gelukkigst als ze zich zo ver mogelijk van de beschaving verwijderd weten.
Zelf hou ik het meest van wandelingen in een natuur die ook invloeden van menselijke aanwezigheid laat zien. In de zin zoals Gros die ook beschijft in het interview in de Volkskrant:

"Ik loop graag in het Zuidoosten van Frankrijk, met een voorkeur voor de Cevennes, zoals het ezelspoor van R.L. Stevenson. Dat is een middengebergte, je hebt er niet die dwang tot prestaties die de Alpentoppen opleggen. Je ervaart ook de cultuur; de invloed van de mens op het landschap."

Ik heb zelf in de Cevennes gewandeld en ik denk dat ik Gros begrijp. Het samenspel tussen mens en natuur heeft eeuwenlang dingen van unieke schoonheid opgeleverd. Bij gebrek aan prikkeldraad en gaashekken bakenden boeren hun land af met mei- of sleedoornheggen, of andere streekgebonden afscheidingen, zoals de tuunwallen op Texel.



















Voor de komst van beton en staal bouwden boeren en burgers met het materiaal dat in de streek het ruimst voorhanden was. Wandelend in het Loiredal zijn bijna alle oudere gebouwen van de kalksteen, die overal aan de oppervlakte komt. Van noord naar zuid door Frankrijk gaande, zie je de dakbedekking van leien verschuiven naar paters-en-nonnen, van klei gebakken.
Eigenlijk zijn we pas met de komst van de technische middelen en de schaalvergroting van de laatste honderd jaar het spoor bijster geraakt in het zorgvuldig omgaan met het landschap.
Waar Simon Schama in 'Landscape and memory' schrijft over de verbondenheid van de mens met het landschap en de mythes en folklores die daaruit voortkwamen, moeten we in de moderne tijd constateren dat veel van die banden verloren zijn gegaan en dat een hele culturele erfenis dreigt te worden uitgewist.
Wandelen maakt je bewust van wat er nog is, verbindt je met de geschiedenis en maakt duidelijk dat het de moeite waard is om goed met die erfenis om te gaan.

En na zo'n stevige wandeling is het natuurlijk ook heerlijk om, onderuitgezakt in je luie stoel, er over te lezen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten