vrijdag 11 november 2016

Zorgwekkend met een ironisch kantje

cartoon: Ron Bel




















Het Ondermaanse verkeert de laatste maanden nogal vaak in het verleden. Dat is ook wel een beetje de bedoeling; dat soort stukjes zijn wat waardevaster dan beschouwingen over de actualiteit. Over dat soort ontboezemingen komt na een aantal jaren toch vaak de grauwsluier te hangen die schuilgaat achter de inmiddels ingeburgerde term met de kennis van nu. Met andere woorden: wat toen een wezenlijk punt leek, een significante dreiging of een nagel aan een doodskist, blijkt in laatste instantie een voetnoot in de geschiedenis of een verkeerde interpretatie van de werkelijkheid.

Desondanks zullen veel mensen de afgelopen dagen wel hebben ervaren als schokkend of zorgwekkend. Er is, zelfs in Nederland, ook nogal wat volk, dat de verkiezing van Donald Trump als hoopvol heeft bestempeld.
Als u mijn blog enigszins hebt gevolgd, dan begrijpt u wel dat ik niet tot die laatste groep behoor.

Toch is het een goede zaak dat een reeks van politieke figuren (Marie Le Pen van het Franse Front National, Geert Wilders en de Hongaarse  premier Orbán, om er een paar te noemen) de verkiezing van Trump als een overwinning  van het volk hebben verwelkomd. Eindelijk heeft de naamloze burger, die werkelijk overal het slachtoffer van is, een stem gekregen en komt er in de machtigste natie ter wereld iemand aan de macht die àl hun problemen gaat oplossen. Zoals zij zelf natuurlijk ook gaan doen, als ze aan de macht komen in hun eigen individuele koninkrijkjes.

Je kunt jezelf aan dergelijke uitingen ergeren. Of in een depressie verzinken omdat Nederland over vijf maanden mogelijk een soortgelijke machtswisseling te wachten staat.
Het voordeel van al dat triomfantelijke gehuil aan de extreem rechtse kant van het politieke spectrum is echter dat het meteen de bokken van de geiten scheidt.

We hebben kunnen zien wat Trump allemaal durft te roepen; hoe leugenachtig hij blijkt te zijn als zijn uitspraken op feitelijkheid worden gecheckt en ook hoe Trump de wereld indeelt. In goede en slechte mensen, en dat zonder enige nuance. Alle immigranten en moslims zijn slecht en de blanke arbeiders- en middenklasse is goed. Ook heeft Trump, zoals iedere populist, makkelijke oplossingen voor moeilijke problemen. Je bouwt muren, voert handelsbeperkingen in om de eigen markt te beschermen en draait een van de weinige dingen, die er voor de Amerikaanse onderklasse is gedaan in de afgelopen vier jaar (Obamacare) terug. Dit laatste onder het motto: "ik heb een beter idee". Wat dat idee is moeten we nog steeds horen, maar dit terzijde.
Kortom: buiten het naar beneden halen van zijn tegenstanders, het in de verdomhoek zetten van hele bevolkingsgroepen en de banvloek uitspreken over maatregelen van de voorgaande machthebbers, zonder met een beter alternatief te komen heeft Trump eigenlijk nog weinig laten zien van een concreet programma.

Dat de ultra-rechtse kopstukken van Europa Trump unaniem beschouwen als een belofte voor de toekomst, heeft dan ook niet zoveel te maken met een concreet programma om allerlei zaken te verbeteren. Men is slechts verheugd omdat het mogelijk blijkt aan de macht te komen met een campagne die, naast veel gescheld en getier, vooral gevuld is met gebakken lucht. Het gedegen onderbouwen van meningen en programmapunten is niet meer nodig. Grote woorden gebruiken en met de figuurlijke spierballen rollen is genoeg. Nooit leek aan de macht komen zo makkelijk!

Mijn hoop is dat de Europese burgers dat ook zien en vervolgens met dezelfde blik kijken naar mensen als Wilders en Marie Le Pen. Iedereen van wie de ogen nog niet helemaal dichtzitten door haat en ressentiment zal zien dat er niets structureel goeds te verwachten is van mensen die makkelijke en pijnloze oplossingen hebben voor moeilijke problemen.

Ik heb op dit blog al regelmatig gefulmineerd tegen een maatschappij die volledig wordt geregeerd door marktdenken. Een begrip dat daarmee vaak wordt geassocieerd is globalisering. Ik ben niet per definitie tegen globalisering. Globalisering kan namelijk ook inhouden in dat economieën, die tot op heden nogal achterbleven, zich kunnen ontwikkelen. De welvaart die wij al tientallen jaren kennen hoeft daardoor niet beperkt te blijven tot Noordwest Europa en de Verenigde Staten.
Wel ben ik tegen een situatie waarin globalisering slechts leidt tot uitbuiting en een nieuw soort slavernij. Het marktdenken in het algemeen zorgt er ondertussen zelfs in Europa voor dat de machtsverdeling tussen werknemers en werkgevers snel verandert. In het nadeel van de werknemers, wel te verstaan.
Het ironische is nu dat populisten als Trump en Wilders zich ook tegen globalisering keren, maar zelf beiden uit een hoek komen waar marktdenken het evangelie was en is. Trump heeft bij het vergaren van zijn fortuin veel lol gehad van dat marktdenken en de ongebreidelde vrijheid die het mensen zoals hij bood. Wilders was tot 2006 lid van de VVD, een partij die nooit bekend heeft gestaan om zijn voorliefde voor de onderklasse, maar wel om haar onwrikbare geloof in de markt.
Ondertussen hebben hele volksstammen, en met name zij die zich veroordeeld voelen tot de marge van de samenleving, hun grootste hoop gevestigd op sterke mannen als Trump en Wilders.

Het zou om te gillen zijn, als het niet zo droevig was. Ik wil niet ontkennen dat er in de westerse wereld veel mensen zijn die reden hebben zich belazerd te voelen. Het drama is echter dat ze zich, door de sterke mannen van vandaag, met open ogen opnieuw laten belazeren.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten